Dzienny Dom Pobytu szansą aktywności zawodowej opiekuna osoby chorej.

Otępienie jest najczęstszą chorobą dotyczącą funkcji poznawczych ludzi w starszym wieku. Zaburzeniom pamięci, myślenia, orientacji, rozumienia, liczenia, zdolności uczenia się, funkcji językowych, zdolności do porównywania, oceniania i dokonywania wyborów zwykle towarzyszy, a czasami je poprzedza, obniżenie kontroli nad reakcjami emocjonalnymi, społecznymi, zachowaniem i motywacją. Częstość występowania choroby otępiennej zwiększa się z wiekiem. Przyjmuje się, że 10% populacji osób, które ukończyły 65 lat wykazuje cechy otępienne. Jednocześnie prognozowane tendencje demograficzne, zwiększanie się średniej długości życia oraz wzrost odsetka ludzi starszych w społeczeństwie spowodują, że liczba osób dotkniętych tą przypadłością będzie wciąż rosła. Przebieg choroby jest postępujący i prowadzi stopniowo do psychofizycznej degradacji, a w konsekwencji do całkowitego uzależnienia chorego od osób sprawujących nad nim opiekę.

Sprawowanie opieki nad osobą z otępieniem jest trudne, wymaga cierpliwości, zrozumienia a także wiedzy o chorobie. Chorymi najczęściej zajmują się współmałżonkowie lub dzieci. Postępująca i przewlekła choroba wiąże się z ogromnymi zmianami dla całej rodziny. Niejednokrotnie najbliżsi chorego zmagają się z niemożnością pogodzenia aspiracji zawodowych, osobistych z koniecznością sprawowania opieki długoterminowej. Trudności w łączeniu pracy z opieką często skutkują ich rezygnacją z aktywności zawodowej, wykluczając poza sferę zatrudnienia. Konieczne być może ograniczenie kontaktów i innych aktywności towarzyskich, znacznie wzrasta również obciążenie finansowe.

W związku z brakiem wsparcia rodzina, a szczególnie bezpośredni opiekun ponosi fizyczne,  psychiczne, ekonomiczne i społeczne skutki takiej sytuacji. Dzieje się tak najczęściej wówczas, kiedy chorym opiekuje się jedna osoba, bez pomocy innych. Obciążenie psychiczne pojawia się też jako skutek życia w permanentnym stresie oraz nieradzenia sobie przez opiekuna z własnymi, licznymi negatywnymi emocjami. Ocenia się, że 70% opiekunów cierpi z powodu permanentnego stresu, a 50% z powodu zespołów depresyjnych i depresji. Rezygnacja z pracy zawodowej wynikająca z trudności jej łączenia z opieką pogarsza zarówno aktualną, jak i przyszłą (niższa emerytura) sytuację materialną opiekuna, co może prowadzić do jego izolacji a nawet wykluczenia społecznego.

W wielu rządowych dokumentach strategicznych padają rekomendacje zmian legislacyjnych umożliwiających i ułatwiających godzenie pracy zawodowej i opieki. Jednak nie da się ich wprowadzić bez zwiększenia dostępności do publicznych usług i instytucji wsparcia dziennego oraz krótkookresowego dla podopiecznych.

Dostęp do płatnych usług opiekuńczych oferowanych przez pomoc społeczną jest bardzo ograniczany poprzez ustanowienie niskiego progu kryterium dochodowego warunkującego możliwość skorzystania z tej formy pomocy. Rodzinom nie pozostawia się wyboru, są zmuszani sytuacją do zatrudniania do opieki nad chorym opieki we własnym zakresie.

Jednym z rozwiązań powyższej sytuacji są Domy Dziennego Pobytu – placówki czynne w dni robocze co najmniej 8 godzin dziennie, w godzinach dostosowanych do potrzeb uczestników i ich rodzin. To miejsca, w których osoby z chorobą otępienną w jej wczesnej fazie mogą liczyć nie tylko na działania je aktywizujące, ale również na specjalistyczną pomoc specjalistów: neuropsychologa, logopedy i innych terapeutów. Dzienne domy pobytu oferują również wsparcie rodzinom i opiekunom osób chorych – poradnictwo w zakresie wiedzy o chorobie i jej etapach, sposobach postępowania oraz pomoc psychologiczną i zajęcia w ramach aktywizacji zawodowej.

Osoby, których podopieczni znajdą miejsce w Domu Dziennego Pobytu, chcące godzić obowiązki opieki z pracą lub ponownie wrócić na rynek pracy po przerwie spowodowanej koniecznością podjęcia opieki, mierzą się często z wieloma trudnościami. Najczęściej są to bowiem osoby po 50 r.ż., mniej dyspozycyjne, często mogące podjąć pracę jedynie w niepełnym wymiarze.

Proces starzenia się społeczeństwa w istotny sposób wpływa na funkcjonowanie rynku pracy i co za tym idzie, ma bezpośrednie przełożenie na możliwości wykorzystania potencjału gospodarczego regionu. Wiek jest cechą istotnie różnicującą indywidualną pozycję na rynku pracy. Na koniec sierpnia 2021 r. w PUP w Siedlcach zarejestrowano 3 086 osób bezrobotnych, z tego osoby powyżej 50 r. ż stanowiły 23,49% ogółu bezrobotnych (725 os.).

Zatrudnienie po 50 roku życia jest ważne nie tylko ze względu na korzyści materialne i podniesienie jakości życia – daje ogromną satysfakcję oraz umożliwia osobisty rozwój. Dłuższa praca przekłada się też na większą aktywność społeczną oraz na wyższą emeryturę. Z pracą związane są też inne wartości: psychologiczne i społeczne. Podjęcie czynności zawodowych daje bowiem możliwość samorealizacji, rozwoju wewnętrznego i zewnętrznego, poczucia bezpieczeństwa i przynależności, poprawia samoocenę i zadowolenia z życia. Dodatkowym walorem jest utrzymanie kontaktów społecznych, co przynależności do grupy społecznej. Jednak poszukiwanie pracy często bywa zajęciem czasochłonnym. Należy więc zacząć od dobrego nastawienia, uwierzenia we własne możliwości i uświadomienia sobie, że osoba po 50 roku życia to idealny wartościowy kandydat na pracownika, gwarancja stabilności i lojalności – posiada nie tylko umiejętności i wiedzę, znajomość branży ale niejednokrotnie również wieloletnie doświadczenie stanowiąc cenny kapitał dla każdego przedsiębiorstwa.

Szukając pracy możemy liczyć na pomoc instytucji publicznych. Zarejestrowanie się w urzędzie pracy i zorientowanie w dostępnych możliwościach powinno być jedną z pierwszych czynności na drodze do znalezienia pracy. Pracownicy urzędu dysponują informacją na temat rynku pracy, ogólnie dostępnych ofertach pracy oraz służą radą w kwestii możliwości szkolenia i kształcenia.

Urzędy pracy oferują szereg instrumentów – w tym dedykowanych osobom w wieku 50+, umożliwiających powrót do pracy i podnoszenie kwalifikacji:

  • Indywidualny plan dla osób bezrobotnych 50+

    Osobom w wieku 50+ zarejestrowanym jako bezrobotnym, urząd pracy w ciągu 180 dni od momentu rejestracji przygotowuje indywidualny plan działania. Obejmuje on propozycję zatrudnienia lub inne formy aktywizacji zawodowej, takie jak szkolenie, staż, udział w pracach interwencyjnych czy robotach publicznych.

  • Wsparcie w podnoszeniu kompetencji/kwalifikacji

    Rejestracja w urzędzie pracy daje dostęp do licznych instrumentów umożliwiających podnoszenie kwalifikacji. Możliwe jest uzyskanie skierowania na szkolenie lub sfinansowanie wybranego kursu lub studiów podyplomowych.

    Urząd pracy może sfinansować też koszty egzaminów umożliwiających uzyskanie świadectw, certyfikatów lub uprawnień przydatnych w znalezieniu pracy lub udzielić nieoprocentowanej pożyczki na sfinansowanie kosztów szkolenia. Jeszcze inną możliwością jest skierowanie ochotnika na sześciomiesięczny staż u pracodawcy lub na przygotowanie zawodowe dorosłych.

  • Zatrudnienie subsydiowane

    Zatrudnienie subsydiowane obejmuje prace interwencyjne oraz roboty publiczne. Prace interwencyjne polegają na zatrudnieniu bezrobotnego w wieku 50+ przez pracodawcę na okres 24 miesięcy, w czasie których koszty wynagrodzenia i składek na ubezpieczenia społeczne ponosi starosta. Skierowanie na roboty publiczne obejmuje z kolei częściową refundację kosztów zatrudnienia przez 6 miesięcy.

  • Inne formy wsparcia aktywizacji zawodowej

    Programy specjalne – bezrobotni powyżej 50. roku życia, mają możliwość uczestnictwa w programach specjalnych, inicjowanych i realizowanych przez starostę w porozumieniu z pracodawcami.

Bezrobotni mogą także otrzymać refundowanie kosztów przejazdów do/z miejsca pracy, odbywania stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub odbywania zajęć w zakresie poradnictwa zawodowego lub pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy. W niektórych wypadkach możliwe jest także refundowanie kosztów zakwaterowania.

Aktywne poszukiwanie pracy obejmuje także zapoznanie się z portalami internetowymi

(https://eures.praca.gov.pl/, https://oferty.praca.gov.pl/, https://wupwarszawa.praca.gov.pl/, https://stor.praca.gov.pl/portal/#/kraz, na których zamieszczane są oferty pracy i regularne obserwowanie nowych propozycji. Istnieje także możliwość skorzystania z usług firm pośrednictwa pracy.

Osoby po 50 r. z na siedleckim rynku pracy (m. Siedlce i pow. siedlecki)

Osoby bezrobotne Osoby poszukujące pracy Osoby skierowane na szkoleniaOsoby, które podjęły pracę
2019738333363
2020793294330
2021 (stan na 26.10.2021 r.)724241266

Przyczynami wpływającymi na poziom niepodjęcia pracy osób 50 + mogą być m. innymi bieżąca sytuacja na rynku pracy (wzrost lub spadek bezrobocia ogółem), a także panujące stereotypy na temat starszych pracowników. Pokutuje przekonanie, że starsi pracownicy to osoby, mniej elastyczne, mobilne, z niższą motywacja do szkoleń i podnoszenia kwalifikacji, z brakami w znajomości nowych technologii oraz języków obcych. Problem bezrobocia w analizowanej grupie osób może się nasilać także ze względu na postępujące się starzenie polskiego społeczeństwa, natomiast wydłużanie się okresu poszukiwania pracy może powodować wycofanie się tych osób z rynku pracy. Ze względu na swój wiek w tej zbiorowości częściej występują choroby i kłopoty zdrowotne, sprawowanie opieki nad opieki nad starszymi członkami rodziny, wnukami. W analizowanej zbiorowości występuje także zjawisko przechodzenia na wcześniejszą emeryturę, świadczenia i zasiłki.

Kolejna przyczynę braku podjęcia pracy może stanowić brak wiary we własny potencjał, znalezienie pracy „bez pomocy”, rekomendacji i wsparcia innych osób, niewykorzystanie wszystkich dostępnych sposobów aktywnego poszukiwania pracy czy brak umiejętności korzystania z nowych technologii. Strach i brak wsparcia, obawa przekwalifikowania się, przed zmiana perspektywy zatrudnienia np. założenia własnej działalności, czy spółdzielni socjalnej. Kluczowy aspekt może stanowić bariera mobilności i dyspozycyjności brak elastyczności, chęci do podnoszenia kwalifikacji, trudności w dostosowaniu się do nowych realiów na rynku pracy, czego przykładem jest COVID – praca zdalna itp.

Możemy prognozować iż wraz z postępującym starzeniem się społeczeństwa potrzeby opiekuńcze będą coraz większe, a wraz z nimi wzrośnie przypuszczalne obciążenie pokoleń w wieku produkcyjnym co będzie stanowić wyzwanie dla rynku pracy i gospodarki. Kluczowe jest, by nie tracić potencjału osób zdolnych i skłonnych do pracy. Niepodjęcie działań na rzecz wsparcia pracujących lub chcących pracować opiekunów może nieść olbrzymie straty dla nich samych, ale także dla gospodarki i rynku pracy, a nawet finansów publicznych i systemów zabezpieczenia społecznego.  Niezbędnym jest popularyzowaniu rozwiązań, które wsparły by system opieki nie tylko nad pacjentami z chorobą Alzheimera ale i niepełnosprawnych, przewlekle chorych, dotkniętych kryzysem zdrowia psychicznego czy podeszłego wieku.

Amerykańska ambasadorka zawodów opiekuńczych, Ai‑jen Poo, wierzy, że przyszłość można dostrzec na marginesie gospodarki i społeczeństwa — zarówno potencjalnych zagrożeń na horyzoncie, jak i rozwiązań. Praca opiekuńcza coraz większym stopniu określa przyszłość pracy. Zasługuje na uwagę fakt, iż Ai-jen apeluje o podejmowane starań instytucjonalnych prowadzących do budowania tzw. „epoki godności”, gdzie szanuje się życie w całej rozciągłości.

Bibliografia :
Krystyna Misiak, Ewa Kopydłowska: Przygotowanie rodziny do opieki nad osobą starszą, cierpiącą na chorobę otępienną, Piel. Zdr. Publ. 2011, 1, 1, 65–75
DR Rafał Bakalarczyk:  Godzenie pracy zawodowej z opieką nad osobami zależnymi wyzwaniem dla dialogu społecznego i polityki publicznej różnych szczebli, Komitet Dialogu Społecznego KIG, Warszawa 2020.
http://obserwatorium.mazowsze.pl/
www.parp.gov.pl
PFRON, Badanie potrzeb osób niepełnosprawnych. Raport końcowy, maj 2017.
https://zielonalinia.gov.pl/-/zatrudnienie-pracownikow-w-wieku-9036
https://zielonalinia.gov.pl/-/powodow-dlaczego-warto-zatrudniac-osoby-67036
Główny Urząd Statystyczny, Prognoza ludności na lata 2014–2050, Warszawa 2014.
https://www-domesticworkers-org.translate.goog/press/spokespersons/ai-jen-poo/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=pl&_x_tr_hl=pl&_x_tr_pto=nui,sc

Udostępnij