Dzienny Dom Pobytu szansą aktywności zawodowej opiekuna osoby chorej.

Otępienie jest najczęstszą chorobą dotyczącą funkcji poznawczych ludzi w starszym wieku. Zaburzeniom pamięci, myślenia, orientacji, rozumienia, liczenia, zdolności uczenia się, funkcji językowych, zdolności do porównywania, oceniania i dokonywania wyborów zwykle towarzyszy, a czasami je poprzedza, obniżenie kontroli nad reakcjami emocjonalnymi, społecznymi, zachowaniem i motywacją. Częstość występowania choroby otępiennej zwiększa się z wiekiem. Przyjmuje się, że 10% populacji osób, które ukończyły 65 lat wykazuje cechy otępienne. Jednocześnie prognozowane tendencje demograficzne, zwiększanie się średniej długości życia oraz wzrost odsetka ludzi starszych w społeczeństwie spowodują, że liczba osób dotkniętych tą przypadłością będzie wciąż rosła. Przebieg choroby jest postępujący i prowadzi stopniowo do psychofizycznej degradacji, a w konsekwencji do całkowitego uzależnienia chorego od osób sprawujących nad nim opiekę.
Sprawowanie opieki nad osobą z otępieniem jest trudne, wymaga cierpliwości, zrozumienia a także wiedzy o chorobie. Chorymi najczęściej zajmują się współmałżonkowie lub dzieci. Postępująca i przewlekła choroba wiąże się z ogromnymi zmianami dla całej rodziny. Niejednokrotnie najbliżsi chorego zmagają się z niemożnością pogodzenia aspiracji zawodowych, osobistych z koniecznością sprawowania opieki długoterminowej. Trudności w łączeniu pracy z opieką często skutkują ich rezygnacją z aktywności zawodowej, wykluczając poza sferę zatrudnienia. Konieczne być może ograniczenie kontaktów i innych aktywności towarzyskich, znacznie wzrasta również obciążenie finansowe.
W związku z brakiem wsparcia rodzina, a szczególnie bezpośredni opiekun ponosi fizyczne, psychiczne, ekonomiczne i społeczne skutki takiej sytuacji. Dzieje się tak najczęściej wówczas, kiedy chorym opiekuje się jedna osoba, bez pomocy innych. Obciążenie psychiczne pojawia się też jako skutek życia w permanentnym stresie oraz nieradzenia sobie przez opiekuna z własnymi, licznymi negatywnymi emocjami. Ocenia się, że 70% opiekunów cierpi z powodu permanentnego stresu, a 50% z powodu zespołów depresyjnych i depresji. Rezygnacja z pracy zawodowej wynikająca z trudności jej łączenia z opieką pogarsza zarówno aktualną, jak i przyszłą (niższa emerytura) sytuację materialną opiekuna, co może prowadzić do jego izolacji a nawet wykluczenia społecznego.
W wielu rządowych dokumentach strategicznych padają rekomendacje zmian legislacyjnych umożliwiających i ułatwiających godzenie pracy zawodowej i opieki. Jednak nie da się ich wprowadzić bez zwiększenia dostępności do publicznych usług i instytucji wsparcia dziennego oraz krótkookresowego dla podopiecznych.
Dostęp do płatnych usług opiekuńczych oferowanych przez pomoc społeczną jest bardzo ograniczany poprzez ustanowienie niskiego progu kryterium dochodowego warunkującego możliwość skorzystania z tej formy pomocy. Rodzinom nie pozostawia się wyboru, są zmuszani sytuacją do zatrudniania do opieki nad chorym opieki we własnym zakresie.
Jednym z rozwiązań powyższej sytuacji są Domy Dziennego Pobytu – placówki czynne w dni robocze co najmniej 8 godzin dziennie, w godzinach dostosowanych do potrzeb uczestników i ich rodzin. To miejsca, w których osoby z chorobą otępienną w jej wczesnej fazie mogą liczyć nie tylko na działania je aktywizujące, ale również na specjalistyczną pomoc specjalistów: neuropsychologa, logopedy i innych terapeutów. Dzienne domy pobytu oferują również wsparcie rodzinom i opiekunom osób chorych – poradnictwo w zakresie wiedzy o chorobie i jej etapach, sposobach postępowania oraz pomoc psychologiczną i zajęcia w ramach aktywizacji zawodowej.
Osoby, których podopieczni znajdą miejsce w Domu Dziennego Pobytu, chcące godzić obowiązki opieki z pracą lub ponownie wrócić na rynek pracy po przerwie spowodowanej koniecznością podjęcia opieki, mierzą się często z wieloma trudnościami. Najczęściej są to bowiem osoby po 50 r.ż., mniej dyspozycyjne, często mogące podjąć pracę jedynie w niepełnym wymiarze.
Proces starzenia się społeczeństwa w istotny sposób wpływa na funkcjonowanie rynku pracy i co za tym idzie, ma bezpośrednie przełożenie na możliwości wykorzystania potencjału gospodarczego regionu. Wiek jest cechą istotnie różnicującą indywidualną pozycję na rynku pracy. Na koniec sierpnia 2021 r. w PUP w Siedlcach zarejestrowano 3 086 osób bezrobotnych, z tego osoby powyżej 50 r. ż stanowiły 23,49% ogółu bezrobotnych (725 os.).
Zatrudnienie po 50 roku życia jest ważne nie tylko ze względu na korzyści materialne i podniesienie jakości życia – daje ogromną satysfakcję oraz umożliwia osobisty rozwój. Dłuższa praca przekłada się też na większą aktywność społeczną oraz na wyższą emeryturę. Z pracą związane są też inne wartości: psychologiczne i społeczne. Podjęcie czynności zawodowych daje bowiem możliwość samorealizacji, rozwoju wewnętrznego i zewnętrznego, poczucia bezpieczeństwa i przynależności, poprawia samoocenę i zadowolenia z życia. Dodatkowym walorem jest utrzymanie kontaktów społecznych, co przynależności do grupy społecznej. Jednak poszukiwanie pracy często bywa zajęciem czasochłonnym. Należy więc zacząć od dobrego nastawienia, uwierzenia we własne możliwości i uświadomienia sobie, że osoba po 50 roku życia to idealny wartościowy kandydat na pracownika, gwarancja stabilności i lojalności – posiada nie tylko umiejętności i wiedzę, znajomość branży ale niejednokrotnie również wieloletnie doświadczenie stanowiąc cenny kapitał dla każdego przedsiębiorstwa.
Szukając pracy możemy liczyć na pomoc instytucji publicznych. Zarejestrowanie się w urzędzie pracy i zorientowanie w dostępnych możliwościach powinno być jedną z pierwszych czynności na drodze do znalezienia pracy. Pracownicy urzędu dysponują informacją na temat rynku pracy, ogólnie dostępnych ofertach pracy oraz służą radą w kwestii możliwości szkolenia i kształcenia.
Urzędy pracy oferują szereg instrumentów – w tym dedykowanych osobom w wieku 50+, umożliwiających powrót do pracy i podnoszenie kwalifikacji:
Bezrobotni mogą także otrzymać refundowanie kosztów przejazdów do/z miejsca pracy, odbywania stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub odbywania zajęć w zakresie poradnictwa zawodowego lub pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy. W niektórych wypadkach możliwe jest także refundowanie kosztów zakwaterowania.
Aktywne poszukiwanie pracy obejmuje także zapoznanie się z portalami internetowymi
(https://eures.praca.gov.pl/, https://oferty.praca.gov.pl/, https://wupwarszawa.praca.gov.pl/, https://stor.praca.gov.pl/portal/#/kraz, na których zamieszczane są oferty pracy i regularne obserwowanie nowych propozycji. Istnieje także możliwość skorzystania z usług firm pośrednictwa pracy.
Osoby po 50 r. z na siedleckim rynku pracy (m. Siedlce i pow. siedlecki) | ||||
Osoby bezrobotne | Osoby poszukujące pracy | Osoby skierowane na szkolenia | Osoby, które podjęły pracę | |
2019 | 738 | 33 | 3 | 363 |
2020 | 793 | 29 | 4 | 330 |
2021 (stan na 26.10.2021 r.) | 724 | 24 | 1 | 266 |

Przyczynami wpływającymi na poziom niepodjęcia pracy osób 50 + mogą być m. innymi bieżąca sytuacja na rynku pracy (wzrost lub spadek bezrobocia ogółem), a także panujące stereotypy na temat starszych pracowników. Pokutuje przekonanie, że starsi pracownicy to osoby, mniej elastyczne, mobilne, z niższą motywacja do szkoleń i podnoszenia kwalifikacji, z brakami w znajomości nowych technologii oraz języków obcych. Problem bezrobocia w analizowanej grupie osób może się nasilać także ze względu na postępujące się starzenie polskiego społeczeństwa, natomiast wydłużanie się okresu poszukiwania pracy może powodować wycofanie się tych osób z rynku pracy. Ze względu na swój wiek w tej zbiorowości częściej występują choroby i kłopoty zdrowotne, sprawowanie opieki nad opieki nad starszymi członkami rodziny, wnukami. W analizowanej zbiorowości występuje także zjawisko przechodzenia na wcześniejszą emeryturę, świadczenia i zasiłki.
Kolejna przyczynę braku podjęcia pracy może stanowić brak wiary we własny potencjał, znalezienie pracy „bez pomocy”, rekomendacji i wsparcia innych osób, niewykorzystanie wszystkich dostępnych sposobów aktywnego poszukiwania pracy czy brak umiejętności korzystania z nowych technologii. Strach i brak wsparcia, obawa przekwalifikowania się, przed zmiana perspektywy zatrudnienia np. założenia własnej działalności, czy spółdzielni socjalnej. Kluczowy aspekt może stanowić bariera mobilności i dyspozycyjności brak elastyczności, chęci do podnoszenia kwalifikacji, trudności w dostosowaniu się do nowych realiów na rynku pracy, czego przykładem jest COVID – praca zdalna itp.
Możemy prognozować iż wraz z postępującym starzeniem się społeczeństwa potrzeby opiekuńcze będą coraz większe, a wraz z nimi wzrośnie przypuszczalne obciążenie pokoleń w wieku produkcyjnym co będzie stanowić wyzwanie dla rynku pracy i gospodarki. Kluczowe jest, by nie tracić potencjału osób zdolnych i skłonnych do pracy. Niepodjęcie działań na rzecz wsparcia pracujących lub chcących pracować opiekunów może nieść olbrzymie straty dla nich samych, ale także dla gospodarki i rynku pracy, a nawet finansów publicznych i systemów zabezpieczenia społecznego. Niezbędnym jest popularyzowaniu rozwiązań, które wsparły by system opieki nie tylko nad pacjentami z chorobą Alzheimera ale i niepełnosprawnych, przewlekle chorych, dotkniętych kryzysem zdrowia psychicznego czy podeszłego wieku.
Amerykańska ambasadorka zawodów opiekuńczych, Ai‑jen Poo, wierzy, że przyszłość można dostrzec na marginesie gospodarki i społeczeństwa — zarówno potencjalnych zagrożeń na horyzoncie, jak i rozwiązań. Praca opiekuńcza coraz większym stopniu określa przyszłość pracy. Zasługuje na uwagę fakt, iż Ai-jen apeluje o podejmowane starań instytucjonalnych prowadzących do budowania tzw. „epoki godności”, gdzie szanuje się życie w całej rozciągłości.
Bibliografia :
Krystyna Misiak, Ewa Kopydłowska: Przygotowanie rodziny do opieki nad osobą starszą, cierpiącą na chorobę otępienną, Piel. Zdr. Publ. 2011, 1, 1, 65–75
DR Rafał Bakalarczyk: Godzenie pracy zawodowej z opieką nad osobami zależnymi wyzwaniem dla dialogu społecznego i polityki publicznej różnych szczebli, Komitet Dialogu Społecznego KIG, Warszawa 2020.
http://obserwatorium.mazowsze.pl/
www.parp.gov.pl
PFRON, Badanie potrzeb osób niepełnosprawnych. Raport końcowy, maj 2017.
https://zielonalinia.gov.pl/-/zatrudnienie-pracownikow-w-wieku-9036
https://zielonalinia.gov.pl/-/powodow-dlaczego-warto-zatrudniac-osoby-67036
Główny Urząd Statystyczny, Prognoza ludności na lata 2014–2050, Warszawa 2014.
https://www-domesticworkers-org.translate.goog/press/spokespersons/ai-jen-poo/?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=pl&_x_tr_hl=pl&_x_tr_pto=nui,sc
