Poradnik Prawny
Choroba Alzheimera (bądź inna choroba otępienna) to diagnoza, która ma wpływ nie tylko na życie chorego, ale i jego rodziny. Niesie za sobą konieczność przeorganizowania życia pozostałych członków rodziny na rzecz jej wsparcia. W miarę postępu choroby konieczne staje się reprezentowanie go przed urzędami, sądami i innymi instytucjami. Mając na uwadze nieuchronny postęp choroby, wczesny jej etap, to prawdopodobnie jeden z ostatnich momentów, kiedy chory świadomie może zdecydować o kwestiach prawnych związanych z jego osobą oraz majątku. Jest to możliwe poprzez udzielenie pełnomocnictwa oraz sporządzenie testamentu.
Pełnomocnictwo
Działanie przez pełnomocnika polega na tym, że czynności prawnych dokonuje faktycznie pełnomocnik , ale skutki podpisania tych dokumentów dotykają mocodawcy – czyli osobie która udzieliła pełnomocnictwa innej osobie do załatwienia jej spraw – tak jakby sama podpisała te dokumenty.
Pełnomocnictwo może być udzielone:
• do czynności zwykłego zarządu – tzn. w zwykłych bieżących sprawach np. dokonywanie opłat , składanie wniosków urzędowych
• do pewnego rodzaju czynności – np. do reprezentowania przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych,
• do jednej czynności np. do sprzedaż samochodu mocodawcy.
Nie można udzielić pełnomocnictwa „do wszystkich czynności”, ale można wymienić w pełnomocnictwie szeroki katalog spraw, do których załatwienia jest upoważniony pełnomocnik. Należy skorzystać z pomocy notariusza przy udzieleniu pełnomocnictwa, jeżeli sprawa, ze względu na swoją rangę wymaga, aby dokument miał formę:
• daty pewnej (urzędowego poświadczenia, że dokument istniał w określonej dacie),
• z podpisem urzędowo poświadczonym – forma wymagana m.in. do przeniesienia praw i obowiązków wynikających z prawa do działki w Rodzinnym Ogrodzie Działkowym, zbycia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością),
• aktu notarialnego -forma wymagana m.in. do sprzedaży lub darowizny nieruchomości, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, ustanowienia hipoteki, służebności osobistej, która może polegać np. na prawie zamieszkiwania w danym lokalu.
Zdarzają się również takie sytuacje, w których, podpis pod pełnomocnictwem był poświadczony notarialnie. Służy to zabezpieczeniu interesu mocodawcy-pełnomocnictwo do załatwienia spraw w banku
Pełnomocnictwo na poczcie:
Przesyłka pocztowa, może być także wydana ze skutkiem doręczenia pełnomocnikowi adresata upoważnionemu na podstawie:
• pełnomocnictwa udzielonego na zasadach ogólnych
lub
• na podstawie pełnomocnictwa pocztowego.
Pełnomocnictwo pocztowe to pisemne oświadczenie o udzieleniu innej osobie pełnomocnictwa do odbioru przesyłek lub przekazów pocztowych, przyjęte przez daną placówkę pocztową.
Pełnomocnictwo jest ważne do chwili jego odwołania albo do momentu zgonu mocodawcy( wyjątkowych przypadkach obowiązuje nawet po jego śmierci).
Opieka prawna w zaawansowanym stanie choroby
Kurator dla osoby z niepełnosprawnością
Kodeks rodzinny i opiekuńczy (art. 183) reguluje możliwość ustanowienia kuratora dla osoby, która potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw, albo do załatwienia konkretnej sprawy. Kuratora ustanawia Sąd Rejonowy, Wydział Rodzinny i Nieletnich. Kurator nie jest więc jej przedstawicielem ustawowym. Dlatego osoba chora zachowuje pełną zdolność do czynności prawnych i może kuratorowi udzielić pełnomocnictwa, w zakresie jaki uzna za stosowne. Sąd opiekuńczy ustanawia kuratora dla osoby z niepełnosprawnością na jej wniosek.
Za zgodą osoby z niepełnosprawnością możliwe jest ustanowienie kuratora, także na wniosek organizacji pozarządowej, do zadań której należy udzielanie pomocy i ochrona praw osób z niepełnosprawnością.
Jeżeli stan zdrowia danej osoby wyłącza możliwość złożenia wniosku, (albo wyrażenia zgody), wówczas sąd może ustanowić kuratora z urzędu.
Ubezwłasnowolnienie częściowe
Stosuje się kiedy osobie chorej na stałe potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Celem ubezwłasnowolnienia częściowego jest ochrona interesów osoby chorej np. przed zawarciem niekorzystnej dla niej umowy.
Najważniejszym skutkiem ubezwłasnowolnienia częściowego jest ograniczenie zdolności do czynności prawnych osoby ubezwłasnowolnionej. Do ważności czynności prawnej osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, (np. zaciąganie zobowiązania potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego, a niekiedy również sądu.
W razie ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków powstaje z mocy prawa między małżonkami rozdzielność majątkowa (art. 53 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego);
Ubezwłasnowolnienie całkowite brak zdolności do czynności prawnych
- ubezwłasnowolniony całkowicie traci zdolność do czynności prawnych (art. 12 kodeksu cywilnego);
- ubezwłasnowolniony całkowicie nie może zawrzeć małżeństwa (art. 11 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego);
- ubezwłasnowolniony nie ma prawa udziału w referendum ani prawa wybierania (art. 62 Konstytucji RP);
- w przypadku ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, między małżonkami powstaje z mocy prawa rozdzielność majątkowa (art. 53 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego);
Do czynności prawnych, których osoba ubezwłasnowolniona całkowicie w ogóle nie może dokonać ani sama, ani przez opiekuna, należy np. uznanie dziecka, sporządzenie lub odwołanie testamentu.
Opiekunem osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie powinien zostać przede wszystkim małżonek, a w przypadku braku współmałżonka – jedno z rodziców. Jeżeli opiekunem nie została ustanowiona żadna z wyżej wymienionych osób, opiekun powinien być ustanowiony spośród krewnych lub innych osób bliskich tej osoby.
Wykonanie tego obowiązku może polegać także na umieszczeniu osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej w odpowiednim zakładzie leczniczym. Takie działanie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego.
Sprawy o ubezwłasnowolnienie należą do właściwości sądów okręgowych. W sprawach tych właściwy jest sąd miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy
wniosek o ubezwłasnowolnienie, a w przypadku braku miejsca zamieszkania – sąd miejsca jej pobytu.
Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić:
Organizacje pozarządowe, do których zadań statutowych należy ochrona praw osób z niepełnosprawnością, udzielanie pomocy takim osobom lub ochrona praw człowieka, mogą przystąpić do postępowania na każdym jego etapie.
W sprawach o ubezwłasnowolnienie, o uchylenie tego środka oraz jego zmianę sąd może ustanowić dla osoby, której wniosek dotyczy pełnomocnika w osobie adwokata lub radcy prawnego z urzędu, nawet bez wniosku.
Osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, musi być zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa oraz przez psychologa. Sąd może zarządzić oddanie osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, pod obserwację w zakładzie leczniczym na czas nie dłuższy niż sześć tygodni. W wyjątkowych wypadkach sąd może termin ten przedłużyć do trzech miesięcy.
opracowanie: A.Świerczewska
